top of page

Cahil Filozof | Voltaire

Yazarın fotoğrafı: Uğur GürbüzUğur Gürbüz

Eserlerinde kullandığı Voltaire mahlasıyla tanınan Fransız filozof François-Marie Arouet (1964 -1778), yetmiş iki yaşında yazdığı Cahil Filozof kitabında, emin olduğunu düşündüğü ve şüphe duyduğu felsefi görüşleri bizimle paylaşıyor. Farklı bir yaklaşımla, kendisinin ve başkalarının görüşlerini eleştirel zekasıyla ele alarak aklın şafağına ulaşmayı amaçlıyor.

Voltaire’in bu eserinden çıkardığım on not, eleştirel düşünme ve sorgulama becerilerinizi geliştirmek için size bazı ipuçları sunabilir.


  1. Düşünceler ile düşünmemi sağlayan yiyecekler arasında öyle büyük bir farklılık gördüm ki, içimde akıl yürüten bir töz ile yiyecekleri sindiren başka bir töz olduğuna inandım. Yine de kendi kendime sürekli iki ayrı töz olduğumuzu kanıtlamaya çalışırken, aslında tek olduğumu somut olarak hissettim ve bu çelişki bana daima sonsuz bir acı verdi.

  2. Düşüncelerim zorunlu olarak beynime giriyor. O halde bu düşüncelere bağlı olan iradem nasıl özgür olabilir? Binbir türlü durumda irademin özgür olmadığını hissediyorum. Örneğin hastalığa yenik düştüğümde, tutku aklımı başımdan aldığında, muhakemem karşıma çıkan nesneleri kavrayamadığında, vs. Öyleyse, doğanın yasaları daima aynı olduğuna göre kendi irademin, bana en sıradan görünen durumlarda dahi, alt edilemez bir güce boyun eğdiğimi hissettiğim durumlarda olduğundan daha özgür olmadığına kanaat getirmek zorundayım.

  3. Ben hiçlikten gelmedim; zira babamın ve beni dokuz ay rahminde taşıyan annemin tözü bir şeydir. Beni oluşturan tohumun hiçlikten üretilmiş olamayacağı bana göre açıktır. Zira hiçlik nasıl varlık üretebilir ki? Bütün Antikçağ’a hükmetmiş olan şu özdeyişe ben de boyun eğiyorum: “Hiçbir şey hiçlikten gelmez ve hiçbir şey hiçliğe dönemez”. Bu özdeyiş kendi içinde öyle korkunç bir güç taşımaktadır ki, onunla mücadele etmeme mahal vermeden bütün idrakimi zincire vurmaktadır.

  4. Ancak kainatta hüküm süren düzeni, olağanüstü mahareti, mekanik ve geometrik yasaları, her nesnenin altında yatan sayısız ereği gördükçe hayranlık ve huşu duyuyorum. Şayet insanların ortaya koyduğu eserler, hatta kendi eserlerim beni belli bir zekaya sahip olduğumuzu kabul etmeye itiyorsa, bunca eserde parmağı olan çok daha üstün bir zekanın var olduğuna da derhal kanaat getiriyorum. Bu üstün zekanın varlığını kimsenin bu konuda fikrimi değiştirebileceğinden korkmadan kabul ediyorum. Hiçbir şey kalbimdeki şu inancı sarsamaz: “Her eser bir işçiye işaret eder.

  5. Nasıl düşünebildiğimi bilemesem de sayesinde düşünebildiğim Tanrı’ya tapıyorum.

  6. Doğada her şey monadlardan oluşur. Sizin ruhunuz da bir monaddır. Ruhunuz dünyadaki diğer bütün monadlarla ilişkide olduğu için de onlarda olup biten her şey hakkında zorunlu olarak fikir sahibidir. Ancak bu fikirler belirsizdir, ki bu çok faydalı bir şeydir. Benim monadım gibi sizinki de bu evrenin derişik bir aynasıdır. (Leibniz’in 1974 tarihli Monadoloji adlı eserine gönderme. Leibniz’in monad kavramını temel parçacığa benzetmek mümkündür.)

  7. Asıl güçlük teşekküllü maddenin düşünebilip düşünemediği değil, her ne olursa olsun bir canlının nasıl düşünebildiğini bilmektir.

  8. Aklımla elde ettiğim bu azıcık hakikat, içlerinde birkaç ahlak prensibi bulamadığım sürece elimde kısır bir nimet olarak kalacak. İnsan kadar cılız bir hayvanın doğanın efendisinin bilgisine ulaşması çok güzel; fakat bundan yaşamımı nasıl sürdürmem gerektiğine dair birtakım kurallar çıkartmadığım takdirde bana cebir ilminden daha fazla bir fayda sağlamayacaktır.

  9. Kong Fuzi (Konfüçyüs) hiçbir zaman kendimize yapılmasını istemediğimiz bir şeyi başkalarına yapmamamız gerektiğini söylemez. Bu, kötülüğü yasaklamaktan başka bir şey değildir. Kong Fuzi bundan daha fazlasını yapar ve iyiliği öğütler: “Sana nasıl davranılmasını istiyorsan başkalarına da öyle davran.

  10. Bana madem insan özgür değil, o zaman bütün bu vaazın anlamı ne diye mi soruyorsunuz? Öncelikle ben size insan özgür değildir demedim; ben insanın özgürlüğünün istemeyi istemek gibi hayali bir güçten değil, harekete geçebilme gücünden oluştuğunu söyledim.


Toparlamak gerekirse, Voltaire bu eserinde insan bilgisinin sınırlarını ve evrenle ilgili felsefi görüşleri sorgulayıcı bir şekilde inceliyor. Bunu yaparken, insanın bilgiye ve hakikate ulaşmadaki yetersizliğini ve doğadaki büyük bilinmezlikleri vurguluyor

 

Cahil Filozof” kitabını diğer Modern Bilgelik Kavramları ile bağdaştırmak gerekirse, şu kavramları incelemenizi tavsiye ederim:


136 görüntüleme

Son Yazılar

Hepsini Gör

Comments


Commenting has been turned off.

Geribildirimlerinizi aşağıdaki form aracılığıyla bana iletebilir ve bilgelik yolcuğuna katılabilirsiniz.

  • LinkedIn
  • instagram

© 2020 by Modern Wisdom Concepts | Paris, France

bottom of page