“Peki ya sonra?”
Bir karar veya aksiyon almadan önce bu soruyu sormak, daha derin bir düşünce aşamasına yani "İkinci Seviye Düşünme" adımına geçmemize olanak sağlar. Bir başka deyişle, düşünceyi, duygusal tepkilerimizin oluşmasında birincil role sahip olan beynin amigdala bölgesinden, bilinçli düşünmenin merkezi olan frontal lob bölgesine taşımamıza yardımcı olur. Bu nedenle, ikinci seviyeye göre kararlar almak, hayattaki seçimlerimizi daha doğru yapmamızı sağlayacaktır.
Bir örnek ile bunu açıklamak gerekirse, acıktınız. En hızlı ve kolay karar, sağlıklı olup olmadığını düşünmeden atıştırmalık almak olabilir. Bu birinci seviye düşünmedir. Ancak o anda alacağınız gıdanın sağlığınıza etkisini düşünerek daha sağlıklı bir gıda tüketmek ikinci seviye düşünmedir.
Birinci seviye düşünme, o an olumlu gibi gelebilir ancak sonrasında çok kötü sonuçlara yol açabilir. Benzer şekilde, birinci seviye düşünme o an olumsuz gibi gelebilir ancak sonrasında harika sonuçlar doğurabilir.
İkinci Seviye Düşünme akıl modeli, sadece ikinci seviyeye değil, “Peki ya sonra?” sorusunu tekrar tekrar sorarak üçüncü, dördüncü… seviyelere de inebileceğimiz anlamına gelir. Ne kadar derine inersek, kararlarımız o kadar doğru olur. Tabi, bunun için pratik yaparak düşünebilme becerimizi geliştirmemiz önemlidir. Çoğunluğun birinci seviyeden düşünerek hayatını yaşadığı günümüzde, düşünebilme becerimizi geliştirerek ikinci seviyeden kararlar almak, hem bizi vizyoner yapacaktır hem de toplumda farklılaştırarak bir adım önde olmamızı sağlayacaktır.
Örneğin, aşırı tüketim yapan insanları düşünün. O an kendi zevkleri için alış veriş yapıyorlar ve aldıkları ürünlerin nasıl üretildiğini düşünmüyorlar. Yani, birinci seviyeden düşünerek hareket ediyorlar. Eğer ikinci seviyeye geçerlerse, o ürünlerin üretilirken binlerce ağacın kesilerek doğaya zarar verildiğini, doğaya verilen zararın küresel ısınmaya sebep olduğunu ve küresel ısınmanın önümüzdeki günlerde doğal afetlerle kendilerine zarar vereceğini düşünebilirler.
Bu akıl modelini Amerikalı psikolog Daniel Kahneman’ın “Hızlı ve Yavaş Düşünme” kitabında bahsettiği “Sistem 1 ve Sistem 2 Düşünce Sistemleri” ile de bağlayabiliriz. Kahneman, bir yandan üzerinde yeterince düşünmeden verdiğimiz kararların Sistem 1 ile gerçekleştiğini ve bu kararların bizi yanıltabileceğini söylerken, diğer yandan zihnimize biraz zaman tanıdıktan sonra verdiğimiz kararların Sistem 2 ile gerçekleştiğini ve bu kararların ise bizi daha başarılı bireylere dönüştürdüğünü söylüyor.
Bu modelin, Karar Ağaçları akıl modellerine benzediğini söyleyebilirsiniz ancak çok daha pratik. Bir karar verirken, istatistiksel olarak hesaplama yapmadan karar alabilirsiniz. Bu modeli kullanarak karar almak istediğinizde yapmanız gereken şey, aşağıdaki 3 yöntemi kullanmak:
Her zaman “Peki ya sonra?” sorusunu kendinize sorun.
Zamansal olarak düşünün ve şu soruyu kendinize sorun: 10 dakika, 10 ay ve 10 yıl sonra nasıl hissedeceğim?
Yukarıdaki gibi bir şablon oluşturun ve vereceğiniz kararların sonuçlarını yazın. Bir süre sonra otomatik olarak ikinci seviyede düşünerek kararlar almaya başlayacaksınız.
“Bir adamın büyüklüğü, düşüncelerinin gücünde yatar.” Blaise Pascal
İkinci Seviye Düşünme'yi diğer Modern Bilgelik Kavramları ile bağdaştırmak gerekirse, şu kavramları incelemenizi tavsiye ederim: