Geri bildirim döngüsü, canlı veya cansız her şeyin birbirleriyle dolaylı veya doğrudan bir etkileşim içerisinde olduğunu bize hatırlatan bir modern bilgelik kavramıdır. Hayatın her alanında ve özellikle insan davranışları üzerinde çok önemli bir etkiye sahip olan bu kavramı bilmek, doğayı ve insanı anlamamıza yardımcı olur ve bize daha verimli bir kişisel gelişim süreci sunar.
Geri bildirim döngüsü, bir bumerang gibidir. Yani, bir olay vardır, bu olayın sebep olduğu bir sonuç ortaya çıkar ve bu sonuç tekrar başa dönerek olaya etki eder. Bir başka deyişle şöyle tanımlayabiliriz; bir olayla ilgili aksiyon aldınız, bu aksiyon bazı sonuçlara sebep oldu ve siz bu sonuçlardan ders çıkararak bir dahaki sefere aynı olayla ilgili yeni bir aksiyon almaya başladınız. Çok basit bir örnekle açıklamak gerekirse; hazırlanmadan üniversite sınavına girip düşük puan aldığınızda, çevrenizden ve kişisel olarak kendinizden geri bildirimler alarak bir sonraki sınava daha iyi hazırlanmanız gerektiğini düşünebilir ve bu doğrultuda sınava hazırlanma sürecine yeniden başlayabilirsiniz.
Bu geri bildirim döngüsü gerçekleşirken, sonucun tekrar başa dönüp asıl olaya etki etme süresini göz ardı etmemeliyiz. Çünkü sonuçtan aldığımız geri bildirimi yanlış bir şekilde asıl olaya aktarabilir ve istemediğimiz sonuçlara sebep olabiliriz. Örneğin; hızlı yemek yediğimizde doygunluk seviyesine ulaşsak dahi bunu hemen hissetmeyiz ve yemek yemeye devam ederiz. Sonrasında ise rahatsız oluruz. Oysa yemeği yavaş yiyerek, vücudumuzun yemeği sindirmesine ve doygunluk seviyesine ulaştığımızda sinyal vermesine olanak sağlarsak, bilinçli bir şekilde rahatsızlıktan kurtulabiliriz. Yani doğru geri bildirimi sağlamış oluruz.
İki tür geri bildirim döngüsü vardır; pozitif ve negatif geri bildirim. Pozitif geri bildirim, var olan süreçleri evirerek çok daha iyi veya kötü sonuçlara sebep olan geri bildirimlerdir. Negatif geri bildirim ise var olan süreçleri dengelemek veya aynı şekilde devam ettirmek için verilen geri bildirimlerdir.
Birçok alanda pozitif ve negatif geri bildirim döngüsü ile karşılaşırız. Bunların günlük hayattan örneklerini şöyle sıralayabiliriz:
Negatif geri bildirim: Kaplanların geyiklerle beslenmesi, kaplan nüfusunda bir artışa sebep olacakken, geyik nüfusunda azalışa sebep olacaktır. Geyik sayısının azalması, kaplanlar için besin sayısının azalması demek olduğundan, bir süre sonra kaplan nüfusu azalmaya başlarken, geyik nüfusu artmaya başlayacaktır. Yani bir denge söz konusudur.
Negatif geri bildirim: Sıcak havalarda vücut ısımızı dengelemek için bedenimizin terlemesi ve soğuk havalarda ise yine vücut ısımızı dengelemek için vücut tüylerimizin dikleşmesi bu döngüye örnek olarak verilebilir.
Negatif geri bildirim: İş hayatında geri bildirimler çok önemli bir yere sahip, özellikle yapılan araştırmalara göre çalışanların işten ayrılmalarının en büyük sebeplerinden birinin yönetici kaynaklı olduğu günümüzde. Sadece yöneticilerinden değil aynı zamanda çalışma arkadaşlarından da sürekli geri bildirim bekleyen Y ve Z kuşağının, aynı zamanda tersine mentorluk şeklinde yöneticilerine de geri bildirim vermeleri ve tüm bu geri bildirimlerin doğru algılanması, işten ayrılma oranlarını azaltmaktadır. Yani bir denge oluşturmak söz konusudur.
Pozitif geri bildirim: Bir bitki öldüğünde nem ve besin kaynağı olarak toprağa karışır ve daha fazla bitkinin çıkmasını sağlar. Bu süreç böyle devam ederek doğadaki bakir bir bölgede bitkilerin çoğaldığına şahit olabiliriz.
Pozitif geri bildirim: Yatırım amaçlı insanların dolar almaya başlaması, doların fiyatında bir yükselişe sebep olacaktır. Yükselişi gören kişiler kar etmek için dolar almaya devam edecektir. Bu durum bir yere kadar devam edecektir ve dolar piyasası bir yerde şişmeye başlayacaktır. Yani, asıl fiyatının çok üstüne çıkmaya başlayacaktır. Veya tam tersi dolar değer kaybetmeye başlayıp satışlar peşpeşe gelmeye başladığında değerinin çok altında yer alacaktır. Tabi ekonomide bu olayın uzun vadede negatif geri bildirim döngüsüne girebilme ihtimalini de unutmamak lazım çünkü bir ürünün fiyatı asıl değerinin çok altında veya üstünde olduğunda devlet veya büyük şirketler tarafından dışardan müdahale ile normal değerine çekilmeye çalışılabilir.
Pozitif geri bildirim: Bazı durumlarda, doyumsuzluk veya yetersizlik hissini pozitif geri bildirim döngüsü ile açıklayabiliriz. Mesela, spor salonuna üye oldunuz ve sıklıkla spor yapmaya başladınız. Bir süre sonra vücudunuz çok iyi bir şekle gelse dahi eğer öz denetim yapamazsanız, sporun ilk günü hedefiniz olan vücut yapısına geldiğinizde, bu sizi tatmin etmeyecektir. Dolayısıyla, sürekli daha fazla çalışacak ve vücudunuzu daha fazla şişireceksiniz. Bu bir süre sonra hiç istemediğiniz aşırı kaslı bir vücuda sahip olmanıza sebep olabilir.
Pozitif geri bildirim: Toplumsal davranışlarda zaman zaman kısa süreli pozitif geri bildirimlerle karşı karşıya kalabiliriz. Mesela, deprem anında bir kişinin paniklemesi, kısa süre içerisinde o ortamda bulunan herkesi etkisi altına alabilir.
Sonuç olarak, doğanın ve insanın işleyişini anlamak için geri bildirim döngülerinin bize bir ipucu sağladığını söyleyebiliriz. Bu döngüyle ilgili Elon Musk’ın da dediği gibi:
“Bence geri bildirim döngüsünün olması çok önemli. Böylece neyi başardığınızı ve bunu nasıl daha iyi yapabileceğinizi öğrenebileceksiniz.”
Geri bildirim döngüsünü diğer Modern Bilgelik Kavramları ile bağdaştırmak gerekirse, şu kavramları incelemenizi tavsiye ederim: